Gepassioneerd leiderschap
Zin of onzin van commerciële gedragstypologie modellen
jan
Wat aandacht krijgt groeit
Evidence based
Over de zin en onzin van gedragsmodellen als InsightsDiscovery, DISC, MBTI, enneagram, Lumina e.a. is er al heel wat inkt gevloeid.
Een groep academici, sceptici en ‘non-believers’ roept op regelmatige basis via artikels als dat in hetnieuwsblad van 25 januari 2023, dat “het onzin is om hiermee te werken o.a. omdat ze niet ‘evidence based’ zouden zijn, niet wetenschappelijk bewezen en dus, per definitie slecht”.
Daarom wil ik even vanuit mijn eigen persoonlijke jarenlange ervaring nuance brengen in het verhaal.
Al ca 25 jaren zet ik meerdere van deze instrumenten (vnl. Insights en iEQ9) succesvol in, zowel privé als professioneel.
Eerst vnl. voor mezelf in mijn actief professioneel leven in diverse rollen (sales, marketing, business developper, teamleader, management) binnen verschillende organisaties vóór 2002.
Nadien steeds meer in de hoedanigheid van professionele trainer-coach van individuen, groepen en teams binnen heel uiteenlopende sectoren:
binnen verschillende types organisaties:
- BtoB en BtoC,
- KMO en multinationals,
- Privaat, overheid en vzw,
- …)
in heel Vlaanderen en ook buiten België.
Meestal in het kader van één of andere gewenste individuele of teamontwikkeling of bij loopbaanbegeleiding. Daarnaast ook in de preventie van stress, Burn-Out en Bore-out.
Als dochter, zus, vrouw, moeder, vriendin, en in andere rollen in mijn leven, zoals die van trainer, coach en ondernemer, hebben de inzichten vanuit o.a. MBTI, Insights en iEQ9 mij persoonlijk tot een beter begrip van mezelf , van anderen én mijn relatie tot anderen gebracht. Verder hebben ze me aangezet om op tijd en stond uit mijn comfortzone te komen, door de voor mij minder evidente energie en gedrag wat meer bewust aandacht te geven, ze te waarderen, én waar zinvol en in de mate van het mogelijke te leren inzetten.
In de vele jaren dat ik met gedragstypologiemodellen aan de slag ben, zowel privé als professioneel, heb ik er dus persoonlijk al heel veel waarde uit gehaald en ook gezien dat het voor de talloze mensen met wie ik samen leef en samenwerk, tot waardevolle inzichten en resultaten heeft geleid. Het mag gezegd dat ik ondertussen duizenden mensen heb mogen inspireren, motiveren, ondersteunen, uitdagen en/of coachen in hun groei, vaak met ondersteuning van een gedragsmodel. Nagenoeg altijd hebben mensen er positief op gereageerd.
Mijn 3 kinderen vonden het ook bijzonder leerrijk en zinvol om op hun 1 verjaardag hun Insights Discovery profiel te krijgen. Het heeft hen geholpen om bepaalde situaties beter te begrijpen vanuit zichzelf en anderen, alsook om hun studierichting met nog meer overtuiging in te slaan en verder meer bewust te worden en stil te staan bij hun authentieke sterktes, hun potentiële valkuilen en uitdagingen.
De enkele keren dat er een sceptische tot zelfs negatieve reactie is gekomen op het gebruik van een gedragsmodel of het profielverslag, kwam voort uit een ongenuanceerde beïnvloeding door bovengenoemde groep en/of het niet bereid/klaar zijn om aan introspectie te doen.
Deze reacties zijn toch zinvol, want ze houden mij en hopelijk ook mijn professionele collega’s alert om de tools met voldoende kritische kijk te blijven benaderen en inzetten.
Mijn voornamelijk talloze positieve ervaringen en feedback van klanten, trainees en coachees dienen mij wel als duidelijke ‘evidence’ van meerwaarde en zijn een reden om er zeker nog mee door te gaan. Te meer daar er een actieve vraag is vanuit organisaties.
Ontwikkelingstool of therapie
Als trainer-coach (met een degelijke wetenschappelijk basisvorming) zit de waarde van de modellen voor mij niet in het feit of ze absoluut 100% wetenschappelijk bewezen zijn. Desalniettemin is het voor mij weldegelijk belangrijk te weten dat vb. Insights samen met de Westminster University in de UK het ID-profiel ontwikkeld heeft en heel grondig en zorgzaam te werk gaat in de ontwikkeling van de materialen.
Zoals eerder aangegeven bevestigen mijn jarenlang opgebouwde ervaringen de kracht van de tool in het kader van persoonlijke ontwikkeling en groei vanuit dat wat er al is.
Hoe en waar deze middelen wel/niet inzetten?
Het is uiteraard zinvol om het nut van typologiemodellen te nuanceren en mogelijke beperkingen te benoemen.
Insights en aanverwanten vormen volgens mij geen basis voor therapie, noch traumaverwerking.
Erkende professionele coaches onderschrijven de internationale ethische code waarin we mensen met trauma’s en of mentale en emotionele problemen of ziektebeelden altijd doorverwijzen naar therapeuten en andere professionals die hiervoor opgeleid zijn.
In tegenstelling tot wat Bart Wille, professor arbeidspsychologie aan de UGent aangeeft in het artikel in het Nieuwsblad, is er dus zeker geen reden om te vrezen dat er geen werk meer zou zijn voor psychologen, therapeuten en psychiaters door het gebruik van de gedragstools. Ze hoeven het bestaan van professionele coaches (al dan niet werkend met gedragstypologietools) ook niet als een bedreiging te zien, eerder in tegendeel. De drempel naar therapie bij een professional is mogelijk voor velen makkelijker te nemen na doorverwijzing door een coach.
Waar hebben gedragsmodellen dan wel hun nut?
Deze modellen zijn heel breed inzetbaar binnen organisaties. Als eenvoudig, pragmatisch, laagdrempelig hulpmiddel helpen ze o.a. om persoonlijke en interpersoonlijke situaties/gedrag beter te (laten) begrijpen en van daaruit het eigen potentieel verder te ontwikkelen, te laten groeien.
Ze kunnen, in functie van de doelgroep eenvoudig of met meer diepgang worden ingezet in diverse (inter)persoonlijke situaties Het creëert voor organisaties en teams een gemeenschappelijke taal.
De modellen helpen om een inzicht te geven in verschillende gedragsvoorkeursstijlen van mensen en de mogelijke impact die deze kunnen teweegbrengen voor zichzelf én binnen de context waarin ze werken/leven.
De 4 energieën/kleuren van bvb. Insights vertegenwoordigen elk een groep van bepaalde gedragskenmerken. Het is inderdaad absoluut te beperkend en ook ‘not done’ om te zeggen dat iemand slechts 1 kleurtype is. Er zijn geen gele, blauwe, rode of groene mensen. Daarin zal ik de auteur Thomas Erikson, van ‘Omringd door idioten’ dus zeker niet bijtreden., integendeel. Persoonlijk zal ik in ontwikkelingstrajecten heel sterk de nadruk leggen op het belang om te kijken naar de kleurendynamiek van iemand, eerder dan enkel naar de eerste kleur. Dit kan nl. juist de uitdagingen tot samenwerken en ontwikkelen minder groot maken.
Feit is wel zo dat mensen wel eens geneigd zijn (uit gemak) om te gaan spreken in termen van “ik ben, hij/zij is en zijn of jij bent” een bepaalde kleur. Dit is niet zozeer een zwakte van het model, dan wel van hoe mensen – soms ook trainers, coaches en auteurs jammer genoeg – hiermee omgaan.
Dit kan leiden tot weerstand of excuus.
Weerstand door het feit dat we niet te herleiden zijn tot slechts 1 kleur en het besef dat we niet in onze volle authenticiteit gezien worden.
Excuus om enkel gedrag te moeten laten zien dat eigen is aan die eerste kleur. Dit draagt niet bij tot ontwikkeling, nog tot bevordering van interacties en samenwerkingen.
Iedereen heeft de mogelijkheid om gedrag uit elke kleur te laten zien in meer of mindere mate. Gezien elke mens verschillend is én een persoonlijke voorkeurstijl heeft, gebeurt dit veelal in een voor de persoon herkenbare dynamiek tussen de 4 kleuren en daaraan gekoppeld de functies introversie, extraversie, rationaliteit, mensgerichtheid, waarnemend, oordelend, factueel en intuïtief inzicht. Dit uit zich in een specifieke volgorde én intensiteit waarin iemand de 4 energieën en bijhorend gedrag zal inzetten.
Waarde voor organisaties, teams, individuen
Dat Insights en andere gedragstypologieën zo succesvol zijn binnen professionele omgevingen, is het bewijs dat ze weldegelijk werken en doen wat mensen ervan verwachten.
Anders zouden bedrijven hier niet duurzaam in investeren.
Ze vormen een soort gemeenschappelijk taal en bieden bv. praktische en herkenbare handvaten om in de werkomgeving tot betere interactie, communicatie en samenwerking te komen, efficiënter en effectiever te werken, eigen sterktes, valkuilen en uitdagingen te identificeren… te groeien in de resp. rol zoals bv.. van leidinggevende, planner, verkoper, … Bovenal helpen ze begrip en respect te stimuleren voor de interpersoonlijke verschillen tussen collega’s, leidinggevende en medewerkers, klanten,… en te zien dat differentiëren in benadering zinvol kan zijn om samenwerking te bevorderen.
Als het inzetten en gebruiken van gedragstypologie dat alleen al teweegbrengt, is het een succes. Vele professionals en hun klanten die hiermee ondertussen jarenlang ervaring hebben ongedaan, weten ook dat het inzetten van een gedragstypologiemodel veel meer kan teweegbrengen en opleveren wanneer ze vanuit een juiste houding, intentie en aanpak worden aangewend.
Bedankt om deze blog te lezen. Delen mag uiteraard ook, graag zelfs.